Lübnan’da gizli bir garajda bulunan prototip: Plymouth XNR
ictenyanmali.com sayfasında yazmakta olduğumuz bu ve benzeri yazılar ülkemizin youtube kanallarında gürleyen yutubırların konuşmadıkları, anlatmadıkları yazıyoruz. Türkçe kaynaklarda adı geçmeyen “gizem” kelimesinin karşılığı olabilecek otomobilleri araştırıp yazmaktan çok mutluyuz 🙂
Bu noktaya nasıl geldik?
Tarihin tozlu sayfalarında kaybolmuş ve gerçekliğini hala kesinlik kazandıramadığımız 1960’lı yıllardan kalan bir kaç Alman prototipini araştırırken karşımıza XNR çıktı. Çok uzun süredir yazmak için araştırmayı planladığımız bu ilginç arabanın inşa edildikten sonra en az kendisi kadar tuhaf bir öyküsü var.
Başlangıç …
1950’li yılların sonunda Amerikan arabaları dünya otomobil kültürünü yaratıyor ve şekillendiriyordu. Kuyruklu, klimalı, pamuk gibi direksiyonları olan bu koca gövdeli balinalar bütün dünyayı etkileri altına almışlardı.
Amerikalılar koca gövdeli otomobillerin yanında Avrupa menşeili küçük gövdeli ama yine kocaman Amerikan işi sekiz silindirli makineler ile spor otomobil kültürünün ilk adımlarını atmaya başlamışlardı. Ford Falcon ve Chevrolet Corvette savaş sonrası genç Amerikalılar tarafından en çok talep gören iki modeldi.
Playmouth markası ise bu iki favori model için bir rakip yaratma ve araştırmalar içerisinde iken sahneye spor otomobil meraklısı ve tasarımcı Virgil Exner çıkar. Plymouth başkanı KT Keller tarafından işe alınan Virgil Exner hiç zaman kaybetmeden çalışmalara başlar.
Ağır abilerden yardım…..
Virgil Exner dönemin İtalyan tasarımcılarına başvuran bir çok tasarım sorumlusu gibi gözünü Avrupaya diker ve İtalyan tasarım stüdyosu Ghia ile iş birliği yapar. Hani şu günümüzdeki Ford modellerinin en dolusu olanların arkasında yazan Ghia ile bu Ghia aynı Ghia’dır.
Dönemin Amerikan yarış kupası olan Indy’de yer alan yarış arabalarını referans alacak bir model ile yola çıkılır. Plymouth markasının ilk küçük spor otomobil kavramı olduğu için mevcut modeller içinden boyutları uygun olan Valiant Compact modeli ortak platform olarak belirlenir. (Bir zamanlar Bahsi geçen bu Vailant Compact modelinin bir örneği İzmir’in Urla ilçesinde Tanju Okan parkının kenarında park halinde durmakta idi.)
Çelik bükme zamanı …
Bir Valiant Compact gemiye konularak İtlaya’daki Ghia’ya yollanır ve yazıya konu olan XNR için tasarım masasına geçilir. Vailant Compact’ın uygun olan ölçülerinin üzerine bir kaporta inşa edilir. Ghia’nın Avrupa yollarında boynunda fularlar ile dolaşan hanımefendilerin kullandıkları gibi kısa camlı ve Amerikan Indy yarış otomobilleri gibi rüzgar sürtünme kat sayısı düşük sürücü odaklı XNR ortaya çıkar. Virgil Exner’in Indy yarış otomobillerinde kullanılan 6 silindir, 2787cc ve 250 hp güç üreten motor kullanmak istemesi üzerine 30 derece açılı düz-sıralı motor XNR üzerine takılır.
Ön bölümde kalın alüminyumdan inşa edilmiş çok delikli bir hava girişinin sağ ve soluna yerleştirilen farlar ve yukarıda yazdığım gibi sadece sürücü rüzgar sürtünmesi referans alınarak tasarlanan asimetrik gövde yapısı aracın baştan sona kadar devam ederek arka bölümde etkileyici bir istavroz şeklinde tampon ile son bulur.
Tüü kaka XNR…
Tamamlandıktan sonra İtalya’dan Amerika’ya getirilen XNR büyük beklentiler yaratsa da ne yazık ki Avrupalılar ile Amerikalılar arasında kalan bu melez tasarım beğenilmedi ve hayata geçirilmedi. Dönemin Amerikan kanunlarına göre uygun görülmeyen prototipler sanayi casusluğunun önüne geçilmesi için imha edilmek zorundaydılar. Virgil Exner bu kadar emek verdiği bu tasarımın yok edilmesine göz yumamaz ve aracı Ghia’ya yani İtalya’ya geri gönderir. Plymouth için spor araba hayalleri bu noktada sona ermiştir.
Buraya kadar yazıyı okuduysanız asıl ilginç bölüme gelmeyi başardınız demektir …
XNR’ın Lübanan’da ne işi var…
Bu araba Ghia’nın depolarında kaderine terkedilmek üzereyken kesin olmayan kaynaklara göre İsviçreli yada Hollandalı bir iş adamı tarafından sattın alınır. Kısa bir süre sonra İran Şah’ı ve otomobil koleksiyoneri Mohammad Reza Pahlevi’ye satılır.
1969 yılının başında Şah tarafından satılan XNR Kuveytli bir petrol zengini olan Anwar al Mulla tarafından satın alınarak kendi koleksiyonuna eklenir. Kuveyt’in zengin petrol kuyularının anlatıldığı Mayıs 1969 yılı National Geographic dergisinde petrol zengini Anwar al Mulla’nın XNR’ı sürerken çekilen bir fotoğrafı yayınlanır. (bu fotoğrafı bulmak oldukça zor oldu)
Kesin tarihini bilinmiyor olsa da XNR 1975 yılındaki Lübnan iç savaşından önce bu topraklardaki başka bir koleksiyonere satılmış. İç savaşın şiddetinin artması üzerine sahibi tarafından zarar görmemesi için yer altında gizli bir otoparka kapatılan XNR zarar görmeden savaşı atlatmayı başarır.
Yağmacı mı, yoksa zengin mi?
1975 yılında henüz 15 yaşında olan Karim Edde zengin bir ailenin çocuğudur ve babası da bir araba koleksiyoneridir. Savaş sonrasında ülkeyi terk edenlerin yada hayatını kaybeden zenginlerin garajlarında özel otomobiller mevcuttu. Bu otomobilleri arayan bu çocuk acaba garajları yağma mı yapıyordu diye düşünmeden edemedik !
Garajları gezen bu 15 yaşındaki zengin Lübnanlı çocuk bir haber üzerine XNR’ın gizlendiği yeraltı otoparkının dedikodusunu duyar ve çok fazla araştırmaya gerek kalmadan evinin yakınlarındaki bu gizli otopark ortaya çıkar. Ünlü otomobil gurusu “Jay Leno” ile yaptığı röportajda arabayı savaş zamanı bulduğunu belirten Karim Edde XNR’ı 2008 yılına kadar hiç bir restorasyon yada hasar görmeden saklamayı başarmıştır.
Sonuç ….
Edde tarafından 2008 yılında Kanada da yer alan bir garaja restore edilmesi için bırakılan XNR 2011 yılında tamamlanır. Amerikanın en prestijli otomobil gösterisi olan Pebble Beach’te ödüller alan XNR sahibi tarafından 935 bin dolara satılmıştır.
Not: XNR adı Virgi Exner’in soyadında yer alan sessiz harflerden oluşmaktadır. Bu prototip Play Station Gran Turismo 6’da dijital ortama taşınmıştır.
